Bugün, 4 Mayıs 2025 Pazar
9167,58%0,98
38,54% 0,33
43,62% 0,20
4016,84% 0,33
6526,84% 0,67
BAYRAM ALİ KAVALCI
ÇAY TARIMI VE ÖZELLİKLERİ
Ülkemizde 1930ʻlu yıllarda başlayan, 1970'li yıllarda önemi giderek artan ve bölgenin en önemli geçim kaynağını oluşturan yaş çay üretimi, Doğu Karadeniz insanının yaşam biçimini oluşturmuştur.
Çay üretimine etki yapan en önemli etken iklim topraktır. Yıllık sıcaklık ortalamasının14 °C'ın altına düşmemesi, toplam yıllık yağışın, 2000 mm'den az olmaması ve aylara göre dağılımının düzenli olması, bağıl nem oranının ise en az % 70 olması, çay bitkisinin normal gelişimi için gerekli olan koşullardır.
Dünyada çay bitkisine Kuzey Yarım Küre'de yaklaşık 42 enlem derecesinden Güney Yarım Küre'de 27 enlem derecesine kadar uzanan coğrafyada rastlanmaktadır ancak dünyada çay üretiminin yapıldığı yerler sınırlıdır. Çay bitkisi Hindistan, Çin, Sri Lanka, Bangladeş, Japonya başta olmak üzere Endonezya, Malezya, Formoza, Birmanya, Niyazaland, Kenya, Tanganika, Uganda, Mozambik, Brezilya, Şili, Arjantin, Gürcistan, Azerbaycan, İran ve Türkiye'de ekonomik düzeyde yetiştirilmektedir.
Çay bitkisi genelde yağış, nem ve sıcaklık seven tropik bir bitkidir ve Gürcistan, Azerbaycan, Iran ve Türkiye gibi tropik olmayan ülkelerde mikroklima oluşması nedeniyle yetiştirilebilmektedir. Doğu Karadeniz bölgesinde 41,4 enlem derecesinde çay bitkisinin yetişmesine uygun koşulları, bölgeyi kuşatan ve yüksekliği 3000 m'yi geçen Kaçkar sıradağları oluşturmuştur.
Bu sıradağlar karadan gelen soğuk ve kuru rüzgârları durdurup sıcaklığın düşmesini engellerken aynı zamanda denizden gelen nemli rüzgârları tutarak bölgeye yağış sağlamakta kısaca yarı tropik (sub tropical) çevre koşulları oluşturmaktadır (Kacar 2010).
Çay bitkisi kumdan kile değin değişen yapıdaki asit tepkimeli topraklarda yetişebilmektedir. FAO istatistiklerine göre Dünya'da çay tarım alanları 2010 yılında 3.149.608 hektar iken bu rakam 2011 yılında 3.412.539 hektar, 2012 yılında 3.517.383 hektar, 2013 yılında ise 3.521.220 hektara ulaşmıştır. Aynı istatistiki rakamlar doğrultusunda Dünya'da çay üretimi ise 2010 yılında 4.606.606 ton iken (siyah çay, yeşil çay ve diğer çay çeşitleri), 2011 yılında 4.771.205 ton, 2012 yılında 5.034.967 ton ve 2013 yılında bu rakam 5.345.523 ton olmuştur.
Dünya genelinde 45 ülkede toplam 2.461.000 ha alanda çay üretimi yapılmaktadır. Çay üretim alanları sıralamasında Çin 943.000 ha alanla birinci sırada, Türkiye ise 77.000 ha alana Hindistan, Sri Lanka, Kenya ve Endonezya’nın ardından 6’ncı sırada bulunmaktadır. Çaykur 2015 çay sektörü raporuna göre Doğu Karadeniz’de 762.413 dekarlık alanda 209.084 üretici çay tarımı yapmaktadır. Dolaylı ve direkt olarak istihdam yaratıcı özelliği ile çay ülke ekonomimize yılda yaklaşık 5 milyar dolar katma değer sağlamaktadır. (Anonim, 2015)
Türkiye’de yaş çay yaprağı üretiminin yaklaşık %65,7’si Rize’de, %20,4’ü Trabzon’da, %11,3’ ü Artvin’de ve %2,6 kadarı da Giresun ile Ordu illerimizde gerçekleştirilmekte olup 2015 yılında sektördeki toplam alımın %51,4’ü ÇAYKUR %48,6’sı Özel Sektör tarafından gerçekleştirilmiştir. Kaynak: Çaykur
