Liselere Geçiş Sınavı (LGS) sonuçları açıklandı. 719 öğrencinin tüm soruları doğru yanıtladığı haberi, kamuoyunda büyük bir tartışma başlattı:
"Sorular çok zordu, bu kadar kişi nasıl tam yapar?", "Sorular sızdırıldı." gibi iddialar günlerce sosyal medyada konuşuldu. Hatta bazı öğrencilerin fotoğrafları ve isimleri paylaşıldı.
Peki biz ne yapıyoruz? Çocuklarımızın emeğini gölgede bırakıyoruz. Oysa eğitim, siyasetin üstündedir. Gençler üzerinden yapılan tartışmalar, sadece bir yanlışı değil, bir anlayışı gösteriyor: Biz gençlerimize güveniyor muyuz?
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ekim 1923'te "Türk milleti çalışkandır, Türk milleti zekidir." derken bir temenni değil, bir hakikati dile getiriyordu. Ama biz hâlâ bu hakikati sorguluyoruz. Kendi evlatlarının başarısını küçümseyen bir toplum, geleceğe nasıl umutla bakabilir?
Bu ülkenin çocukları Nobel ödülleri kazanmadı mı? İnsansız hava araçları ve ileri teknolojiler üretmedi mi? Hem bu başarılarla gurur duyuyoruz hem de 719 öğrencinin başarısını kuşkuyla karşılıyoruz. Sorun sınavda değil, bakışımızda.
Okullar Aynı, Çocuklar Bizim
"İmam hatipli öğrenciler nasıl başarılı olur?" diye soranlar var. Neden olmasın? İmam hatipler de, fen liseleri de, meslek liseleri de bu ülkenin okulları değil mi? Başarıyı ideolojik tartışmalara kurban edemeyiz. Her çocuk, hangi okulda olursa olsun, bu toprakların umududur.
Mesele Sınav Değil, Güven.
Bir milletin en sağlam harcı güven değil mi? Kanıtsız iddialar sadece çocukları yıpratır.
Bu Tartışmaların Merkezinde Kim Var?
Henüz 13–14 yaşında, ergenlik döneminin en kırılgan aşamasında olan çocuklar. Başarıları, bir anda kuşku oklarının hedefi oldu.
Oysa burada gözden kaçan çok önemli bir soru var:
Bu tartışmalar, çocukların psikolojisini nasıl etkiliyor
Bilim Ne Diyor?
1. Ergenlik ve Kimlik Gelişimi
Ünlü psikolog Erik Erikson'a göre 12–18 yaş, kimlik gelişiminin en kritik evresidir. Bu dönemde gençler, "Ben kimim? Değerim nedir?" sorularına yanıt arar. Toplumdan gelen geri bildirimler, bu kimliğin şekillenmesinde belirleyicidir.
Bir çocuğun başarısının toplum önünde sorgulanması, hatta hileyle ilişkilendirilmesi, onun değer algısını zedeleyen bir travmadır.
2. Sosyal Medya Linci ve Psikolojik Travma
2019'da Journal of Adolescent Health'te yayımlanan bir çalışma, sosyal medya üzerinden yapılan zorbalığın depresyon ve kaygı bozukluğu riskini %78 oranında artırdığını gösteriyor. Burada söz konusu olan yalnızca dijital bir eleştiri değil; kimlik ve mahremiyetin ihlali.
Bir çocuğun fotoğrafının, adının sosyal medyada dolaşması, linç kültürünün tüm ağırlığını omuzlarına yükler. Bu durum yalnızca ruhsal sağlık değil; akademik motivasyon, özgüven ve sosyal ilişkiler açısından da ağır sonuçlar doğurur.
3. Adalet Algısı ve Motivasyon
Psikolojide "adil dünya inancı" diye bir kavram vardır. İnsanlar, çabalarının karşılığını alacaklarına inanmak ister. 2014'te yapılan bir meta-analiz, bu inancın öğrencilerin öğrenme motivasyonu üzerinde en güçlü belirleyicilerden biri olduğunu ortaya koymuştur.
Başarıyı şüpheyle karşılayan bir toplum, aslında bu temel inancı zedeler. Çocuk, "Ne kadar çalışırsam çalışayım, biri çıkıp beni hileyle suçlayabilir." diye düşünürse, öğrenmeye olan içsel motivasyon kaybolur.
Ne Yapmalıyız?
Eğitimde sorunlarımız var. Bunların hepsi tartışılmalı. Ama tartışmaların merkezine çocukları koymak, onları hedef göstermek hiçbir pedagojik ölçütle açıklanamaz.
Başarıya gölge düşürmek, bir çocuğun kalbinde onarılamaz yaralar açabilir. Sosyal medyada kurulan mahkemeler, bir neslin umutlarını yargılayabilir. Ve unutmayın, umut yalnızca bireyin değil; toplumun da en güçlü enerjisidir.
Şimdi gelin, bu çocuklardan biri olalım ve içinden geçen cümleyi duyalım:
"Ben bir yıl boyunca çalıştım, uykusuz kaldım, çabaladım… Ama insanlar bana inanmıyor."
Bu cümledeki kırgınlık, sadece bir ruh hâli değil; bir gelecek perspektifidir.
Başarıya gölge düşürmeyelim. Çünkü gölge, bizim önyargılarımızın karanlığıdır; çocukların değil.
"Buradan tüm çocuklarımıza kocaman bir alkış gönderiyorum! Hepinize gönülden inanıyorum; yolunuz açık olsun."
Aydın Mertayak